Indicios filosóficos do Antropoceno (3)

Ludwig Feuerbach, aínda que non deixa de teoloxizar, toda a súa vida foi un antropólogo, buscou a unidade no home, non en Deus ou na Idea Absoluta, como Hegel. E como di Nicolás Abbagnano, chega a ter, ademais do primeiro, segundo e terceiro pensamento (Deus-Razón-Home), un cuarto (o Sensible), un quinto (a Natureza) e un sexto (a Materia), e insiste en fundamentar o ateísmo, resaltando o seu culto a natureza humana. Cabe preguntarse que queda despois da crítica a relixión, xa que adoita defender ao home respecto a Deus e pensa ter razóns para considerar a súa filosofía como fase final da teoloxía protestante, que xa se convertera en antropoloxía moito tempo antes. Esa filosofía é a inversión total da de Hegel, posto que a súa tarefa non é recoñecer o infinito como finito, senón en considerar o infinito como non finito. A filosofía de Hegel é unha teoloxía, que sempre devén unha ontoloxía, e, aínda que Feuerbach admite con Hegel a unidade do infinito e do finito, no seu caso, non se realiza en Deus, senón no Home.

Segundo Marx, o home posúe una "Gattungswesen", unha esencia xenérica, que reside na capacidade de operar a escala universal, tomando a Natureza como campo de realización: o animal só se produce a si mesmo, pero o home se reproduce a natureza enteira, facéndose a reconciliación no Proletariado. Así, pois, Hegel, Feuerbach e Marx representan tres modos nos que a universalidade emprendeu unha realización plena: En Hegel, o Espírito; en Feuerbach, o Home, e en Marx, o Proletariado.

O investigador Álvarez Yagüez, despois dun recorrido crítico das opinións de estudosos do noso tempo, que citarei con extrema brevidade, creo que nos deixa bastante claras as perspectivas desde as que será definido o novo home do "Antropoceno", partindo dos "dous grandes acontecementos que marcan o noso tempo, un deles aínda en camiño, e son os que veñen do pasado, dunha revolución tecnolóxica (o que se liga ao "Antropoceno"), e outro, que apunta a un futuro moi próximo (NBIC),e especialmente a Intelixencia Artificial (IA)". E pregúntase se a anterior (intelixencia) deterá a nova.

Rosi Braidotti, filósofa italo-australiana. A súa preocupación é a vida en común e a relación cos "outros", Cre que hoxe non hai consenso para definir o ser humano, porque está en evolución, se ben pensa que debe definirse no contexto da cuarta revolución industrial, co auxilio da ciencia e da tecnoloxía. Fai unha pregunta ben consecutiva a súa postura: como somos "posthumanos" sen definir o humano?. En todo caso, non cre no noso devir en "superhomes". E parécelle pertinente discutir que queremos devir. O que tamén nos aconsella é vixiar os nosos hábitos de consumo, de pensamento e de relación cos "outros". "Necesitamos unha trza3ansformación radical, seguindo as bases feministas, o "antinacionalismo" e o "antifascismo". (Wikipedia).

Considera esta intelectual que non pode falarse de humanismo sen facelo do "androcentrismo", particularismo, "eurocentrismo", imperialismo e colonialismo. (Consultar a súa obra "Lo posthumano", Gedisa, Barcelona, 2.015). Sostén o monismo da "auto-poiesis", "auto-organización" da materia viva, que constitúe un continuo natura-cultura, con oposición ao cartesianismo da materia/espírito, como ao "socio-constructivismo", que co seu binarismo dado/construído, leva á dualidade natura/cultura, que rexeita o monismo "materialista-vitalista", en canto é un inmanentismo radical que non opera por negación dialéctica.

Tampouco acepta Braidotti o suxeito humanista da Modernidade, cartesiano (res cogitans/res extensa) ou kantiano (sujeto transcendental). A súa subxectividade sería "postantropocéntrica" e non "especista", xa que, como quedou dito máis arriba, ven a ser consecuencia do monismo materialista vitalista. Este enfoque materialista permite á filósofa formular un enfoque de seres naturais, cósmico; un devir terra, unha entidade que integra o non-humano e a terra. Os "cyborgs" serían hoxe as formas sociais dominantes. (Así interpreta J. Álvarez Yagüez).