Ambigüidade triangular chomskiana (4)

Cerramos o artigo con esta parte e nela comezamos facendo alusión á intervención de Chomsky no Vaticano, no ano 2014, na Fundación Ciencia y Fe, onde empeza facendo alusión o aspecto creativo do uso da linguaxe, cuxa relación co pensamento facilita a comprensión dalgunhas propiedades deste, precisamente unha idea esta que fundamenta a teoría de Descartes -dinos- da mente e o corpo, unha teoría científica respectable no seu tempo, aínda que acabou demostrándose que era errónea. Hoxe Descartes é considerado un filósofo; pero era un científico, incluso establecendo a filosofía mecánica, e descubrindo fenómenos non necesariamente mecánicos, aos que lles da cabida mediante unha especie de principio creativo, nada menos que a "res cogitans", na "res extensa", para crear a teoría da "mente-corpo", ciencia normal, pero non correcta, como demostrou Newton, xa que a res extensa, substancia material, escapa aos límites da filosofía mecánica. Chomsky explicouno así: "De feito, o problema mente-corpo na súa forma científica desapareceu como imposible de formular, porque un dos seus termos, corpo, non existe en ningunha forma intelixible. Tamén Locke escribiu que seguimos nunha "ignorancia incurable do que desexamos saber" sobre a materia e os seus efectos, e non hai ciencia dos corpos ao noso alcance. Así que hai que aceptar que os obxectivos da "investigación científica" estaban implicitamente restrinxidos.
Friedirich Lange chegou á conclusión de que a mesma costume de considerar a noción abstracta das forzas, unha noción que flota nunha escuridade mística entre a abstracción e a comprensión concreta, levou a non encontrar ningunha dificultade para comprender que unha partícula da materia actúe sobre outra sen contacto inmediato… ao través do espazo baleiro sen ningún vínculo material. Pero Chomsky aquí recorre aos grandes matemáticos e físicos do século XVII, que estaban moi lonxe de tales ideas, xa que todos eran materialistas xenuínos no sentido do materialismo antigo. Pero estaba no Vaticano e non había que esquecerse de Deus e, para iso, acude a J.Locke, talvez buscando unha saída a se o corpo, como a res extensa, desapareceu do concepto científico, e que pasou coa outra substancia, a "res cogitans", a mente, e Locke di que así como Deus dotou a materia de propiedades inconcebibles, como a atracción gravitacional, tamén a puido dotar da capacidade de pensar; pero este Deus acabou sendo interpretado como "natureza", e permítelle a Chomsky poñer tamén nesta ocasión a base do triángulo, suavizando o matiz teolóxico da formulación lockiana.
O que acabamos de expoñer neste parágrafo inmediatamente anterior foi esquecido; pero agora parece que volve a descubrirse. Francis Crick, premio Nobel, que, como é sabido, famoso polo descubrimento do ADN, cre que os nosos estados mentais e emocionais "en realidade non son máis que o comportamento dun vasto conxunto de células nerviosas e as súas moléculas asociadas". Polo tanto, a idea de que "os fenómenos mentais son enteiramente naturais e causados polas actividades neurofisiolóxicas do cerebro" é nova. E permítanme que lles traga aquí, pola súa pertinencia, a seguinte información do periodista da ciencia, D. Eduardo Martínez de la Fe/ T21, 30 de maio de 2025, no seu artigo "La IA convierte el libro sagrado del Taoísmo en una experiencia interactiva que revive la filosofía de Laozi". O periodista conclúe afirmando que "o diálogo entre o pasado e o futuro é posible na era dixital e que a IA pode ser unha ferramenta para expandir o alcance e o significado da sabedoría humana". Así pois, a cita que nos aporta Chomsky de F. Crick non só é pertinente senón tamén previsora.
Por suposto, en toda esta temática encontrámonos con moitos comentarios sofisticados; pero tamén con afirmacións que nos conducen a unha reflexión. Tal é o caso de Descartes cando nos di que non é fácil escapar da convicción que temos do noso "libre albedrío", comprendido con evidencia dentro de nosoutros mesmos. Por outra parte, os conceptos de "determinación" e "aleatoriedade" están dentro do noso alcance intelectual; pero as "accións libres" non poden acomodarse a estes termos, incluso incluíndo o aspecto creativo da linguaxe e o pensamento. E Chomsky, termina a súa exposición nos seguintes termos, que lles ofrezo literalmente en tradución ao galego:
Creo que a honestidade debería levarnos a admitir que hoxe entendemos pouco máis sobre estes temas que o médico e filósofo español Xan Huarte fai 500 anos cando distinguiu o tipo de intelixencia que os homes compartían cos animais de grao superior que só os humanos posúen, e ilústrase no uso creativo da linguaxe, e máis aló diso, desde o grao aínda superior ilustrado na verdadeira creación artística e científica. Nin sequera sabemos se estas son preguntas que caen dentro do alcance da comprensión humana, ou se caen entre o que Hume considerou os secretos últimos da Natureza, relegados a "esa escuridade na que sempre estiveron e permanecerán".
O meu obxectivo deste artigo non é tanto ofrecerlles uns contidos como que neles podan, OU NON, confirmar a modesta opinión designada como "ambigüidade triangular chomskiana" dun filósofo sumamente intelixente, cuxa situación no noso tempo é, metodoloxicamente, prodixiosa, sobre todo nunha visión panorámica do campo socio-político.